Duurzame Soja
Duurzame soja kan moeilijk eenduidig worden gedefinieerd omdat het verschillende aspecten van duurzaamheid omvat, zoals ecologische voetafdruk en sociale aspecten. Bij het beoordelen van de ecologische voetafdruk van soja wordt gekeken naar factoren zoals de uitstoot van broeikasgassen, water- en energieverbruik, vervuiling en landgebruik. Duurzame soja wordt steeds populairder binnen de FMCG.
Uit levenscyclusanalyses blijkt dat soja het niet zo slecht doet in vergelijking met andere gewassen zoals koolzaad. Het produceren van een ton sojabonen resulteert bijvoorbeeld in ongeveer 640 kg CO2-equivalenten, terwijl het produceren van koolzaad en zomergerst respectievelijk 44 en 23 liter diesel per kilogram product vereist. Bovendien wordt bij de sojaproductie in Argentinië geen stikstofbemesting gebruikt omdat de plant stikstof uit de lucht kan halen.
Landgebruik en de labels
Een belangrijke factor bij duurzame soja is het landgebruik. Wereldwijd wordt ongeveer 75% van het land gebruikt voor voedselproductie, en met de groeiende wereldbevolking is het belangrijk om efficiënter en milieuvriendelijker voedsel te produceren binnen de FMCG. Het telen van sojabonen vereist grond, waarbij ongeveer 3,3 m² grond nodig is om een kilogram sojabonen in Argentinië te produceren. Bij het kijken naar geperste soja, het proteïnerijke deel dat als vleesvervanger dient, is ongeveer 5,1 m² grond nodig voor een kilogram perskoek.
Bij de productie van soja in monocultuur worden breedwerkende herbiciden, insecticiden en fungiciden gebruikt, wat zowel de arbeiders als het milieu kan schaden. Dit heeft negatieve gevolgen voor ecosystemen zoals waterlopen en meren. Het is dus belangrijk om niet alleen naar de ecologische voetafdruk van soja te kijken, maar ook naar sociale aspecten, zoals arbeidsomstandigheden en overleg met naburige gemeenschappen.
Er zijn verschillende labels en garanties die duurzaamheid claimen voor soja. Bijvoorbeeld, het RTRS-label (Round Table of Responsible Soy) en certificeringen zoals ProTerra en Danube/Europe soy leggen de nadruk op goede landbouwpraktijken, milieudruk, landgebruik en sociale verantwoordelijkheid. Deze labels proberen duurzaamheid te waarborgen, maar er is kritiek op het feit dat sommige criteria mogelijk niet streng genoeg zijn en dat controle op naleving moeilijk kan zijn.
Het is ook belangrijk op te merken dat de industriële verwerking van soja een impact heeft op het milieu. De productie van soja-afgeleide producten zoals tofu kan CO2-uitstoot veroorzaken, maar over het algemeen is de ecologische voetafdruk van tofu lager dan die van vlees. Tofu wordt door veel FMCG bedrijven die in vlees handelen of dit verwerken, beschouwd als een belangrijke grondstof voor de productie van vleesvervangers.
Wat vinden de producenten en retailers?
Als je het aan de grote retailers vraagt, zeggen zowel Alpro Soja (een van de grootste producten in de FMCG), SoFine foods. toeleveraar voor onder andere Aldi (FMCG marktleider), als Colruyt Group geen GGO-soja te gebruiken in hun producten. “Wij kijken in de eerste plaats naar de herkomst van onze soja”, zegt Astrid Baeten, manager sustainable sourcing bij Colruyt Group. “Er is een hoog risico op kap van regenwoud indien de soja afkomstig is van Zuid-Amerika. Vandaar dat wij een voorkeur hebben voor Noord-Amerikaanse of Europese soja. En omdat we GGO-vrije soja eisen, komt die sowieso al niet van Zuid-Amerika.” Enkel wanneer Colruyt Group de herkomst kan achterhalen, steunt Colruyt Group op die labels, geeft Astrid Baeten mee: “Indien leveranciers toch Zuid-Amerikaanse soja aanbieden, eisen wij gecertificeerde soja. Wij aanvaarden enkel ProTerra en RTRS (non GGO) als standaard omdat deze het strengste zijn op het vlak van hun eisen rond duurzaam bosbeheer en -kap. Een ander waardevol certificaat is Danube / Europe soy voor soja uit de Oost-Europese Donauregio.”
De grote nadelen van Soja
Duurzame soja heeft niet alleen te maken met de oorsprong van de soja, maar ook met de impact van de industriële verwerking ervan. Er zijn studies die aantonen dat een kilogram sojabonen ongeveer 0,6 kg CO2-equivalenten uitstoot, terwijl bij de productie van een kilogram tofu in totaal 0,7 kg CO2 vrijkomt. Dit betekent dat de verwerking van soja tot tofu nog eens 0,1 kg CO2 uitstoot. In vergelijking met kippenvlees, varkensvlees en rundvlees, die respectievelijk tussen 3 en 6 kg CO2, tussen 3 en 11 kg CO2 en tussen 16 en 22 kg CO2 per kilogram vlees uitstoten, presteert tofu dus beter op het gebied van klimaatimpact.
Het is echter belangrijk op te merken dat niet alle soja-afgeleide producten beter presteren dan vlees. Geïsoleerde sojaproteïnen, die worden verkregen door een intensief chemisch proces, worden vaak gebruikt om de textuur van vegetarische burgers en verwerkt vlees te verbeteren. Het productieproces van geïsoleerde sojaproteïnen, waarbij het sojameel wordt verhit, gecentrifugeerd, gemengd met zuur en geneutraliseerd met een base, heeft een aanzienlijke milieu-impact. Voor elke kilogram geïsoleerde sojaproteïnen wordt ongeveer 3,6 kilogram fossiele brandstof gebruikt, bijna 40.000 liter water verbruikt en 20 kg CO2 uitgestoten. Hierdoor heeft het een grotere milieu-impact dan kippen- en varkensvlees en een vergelijkbare impact als rundvlees. Het is echter belangrijk op te merken dat vlees slechts ongeveer 20 procent eiwitten bevat, terwijl gezuiverde sojaproteïnen voor bijna 90 procent uit eiwitten bestaan.
Het is essentieel om een holistische benadering te hanteren bij het beoordelen van de duurzaamheid van soja en soja-afgeleide producten. Hoewel tofu over het algemeen beter presteert dan vlees op het gebied van klimaatimpact, moeten ook andere milieuaspecten, sociale aspecten en gezondheidsfactoren in overweging worden genomen bij het maken van duurzame voedselkeuzes.
Uiteindelijk zijn we samen verantwoordelijk!
Het is duidelijk dat een vegetarische of veganistische maaltijd over het algemeen milieuvriendelijker is dan een menu met dierlijke producten. Rundsvlees stoot bijvoorbeeld tien keer meer CO2 uit dan tofu, en koemelk heeft een dubbel zo grote impact op het milieu in vergelijking met sojamelk. Het consumeren van soja als directe bron van eiwitten, zonder dat het eerst door het spijsverteringsstelsel van dieren gaat, vereist bovendien minder landbouwgrond om iemand te voeden. Het is ook belangrijk om op te merken dat de meeste producenten van plantaardige producten ervoor zorgen dat hun soja niet afkomstig is uit Zuid-Amerika, waardoor het geen directe bedreiging vormt voor het Amazonewoud of de Cerrado.
Betekent dit dat soja heilig is? Nee, ook de teeltwijze, milieuaspecten en de behandeling van werknemers en lokale gemeenschappen zijn cruciaal voor duurzame sojateelt. Labels kunnen helpen om excessen te beheersen, maar zelfs dan is het moeilijk om echt duurzame soja te garanderen. Bovendien hebben sommige producten een intensief productieproces ondergaan, waarbij niet de soja zelf, maar de verwerking ervan problematisch kan zijn. Traditionele sojaproducten zoals tofu, sojamelk en sojameel in burgers presteren over het algemeen beter dan sojaproducten die dienen als vleesvervangers en een uitgebreide verwerking hebben ondergaan.
Zowel de FMCG industrie als de consument dragen verantwoordelijkheid in deze kwestie, omdat de vraag van consumenten de productie stuurt. Tegelijkertijd moet de consument kunnen vertrouwen op de producenten dat hun producten daadwerkelijk duurzaam zijn, benadrukt Jo Dewulf.
